چرا فیروزه آبی است؟

تا حالا شده به این فکر کنید که چرا رنگ فیروزه آبی است؟؟ علت اصلی این موضوع در ومواد تشکیل دهنده ی  فیروزه با فرمول شیمیایی CuAl6 [(OH)2 – PO4]4.4H2O یک کانی کمیاب و ارزشمند به رنگ‌های طیف فیروزه‌ای (آبی روشن تا سبز) و از ردهٔ فسفات است. فیروزه یک فسفات آلومینیوم با سختی حدود 6 است. با این حال به طور قابل ملاحظه‌ای از کوارتز نرم‌تر است. این کانی به طور طبیعی در طیف وسیعی از رنگ‌ها٬ از آبی آسمانی روشن تا سبز خاکستری یافت می‌شود. سنگ فیروزه با رنگ آبی خوشرنگ، بهترین کیفیت را دارا می‌باشد و بسیار کمیاب است و در حالی‌ که رنگ سبز یا آبی کمرنگ که از ارزش کمی برخوردار است، فراوانی بیش‌تری دارد.

علت رنگ آبی و سبز در فیروزه

فیروزه یک فسفات آلومینیوم با سختی حدود 6 است. با این حال به طور قابل ملاحظه‌ای از کوارتز نرم‌تر است. این کانی به طور طبیعی در طیف وسیعی از رنگ‌ها٬ از آبی آسمانی روشن تا سبز خاکستری یافت می‌شود. فیروزه با رنگ آبی خوشرنگ، بهترین کیفیت را دارا می‌باشد و بسیار کمیاب است و در حالی‌ که رنگ سبز یا آبی کمرنگ که از ارزش کمی برخوردار است، فراوانی بیش‌تری دارد.

فیروزه به رنگ‌های آبی آسمانی، آبی مایل به سبز، سبز مایل به زرد، خاکستری مایل به سبز، آبی نیلی و آبی مایل به سفید وجود دارد. رنگ آبی آسمانی نوع مرغوب آن است و سبز مایل به زرد نوع نامرغوب. در صورتی که میزان مس موجود در کانی زیاد باشد به رنگ آبی در صورتی که آهن زیاد داشته باشد به رنگ سبز و در صورت وجود آلومینیم زیاد به رنگ سفید دیده می‌شود که به ترتیب ارزش آن کاهش می‌یابد یعنی رنگ آبی با ارزش‌ترین نوع فیروزه است.

معدنی به رنگ آبی آسمان

بزرگ‌ترین دایره‌المعارف اینترنتی دنیا در بخش فارسی خود در خصوص اینکه چرا سنگ فیروزه آبی است نوشت: مهم‌ترین معدن فیروزه‌ی ایران در شهرستان نیشابور بوده که از بیش از ۲۰۰۰ سال پیش استخراج می‌شده ‌است. این معدن در نزدیکی روستای معدن (شهرستان فیروزه) نیشابور است و از سطح زمین ۲۰۱۲ متر بلندی دارد.

این دایره‌المعارف بزرگ در بخش انگلیسی خود آورده است: فیروزه در ایران، ابتدا «پیروزه» نامیده می‌شد و پس از ورود مسلمانان به این کشور فیروزه نام گرفت و به همین نام باقی ماند. پیش از معدن فیروزه‌ی ایران، این سنگ معدنی تزیینی از 3000 سال پیش از میلاد، در شبه جزیره‌ی سینا و توسط مصریان استخراج می‌شد. این معدن فیروزه و معدن خراسان، دو معدن فیروزه‌ی مهم در تاریخ این سنگ قیمتی به حساب می‌آیند.

دایره‌المعارف بریتانیکا در خصوص سنگ معدنی فیروزه اینگونه توضیح داده است: این جواهر آبی‌رنگ، قرن‌ها در جنوب غربی قاره آمریکا توسط سرخپوستان از معادن برداشت می‌شد. بهترین نوع فیروزه در ایران وجود دارد و پس از آن در شمال آفریقا، استرالیا و سیبری نیز یافت می‌شود.

لغت‌نامه آکسفورد درباره فیروزه نوشته است: بسیاری از فرهنگ‌های باستانی در آسیا و شمال آفریقا، به استفاده از این سنگ در جواهرات خود علاقه داشتند. جنوب غربی آمریکا معادن باارزشی از این سنگ معدنی زیبا را در خود دارد، اما منبع اصلی فیروزه‌ی آسیایی در ایران نهفته است و از آنجا به صورت گسترده دادوستد می‌شود.

دایره‌المعارف کلمبیا نیز تاکید کرده است که بهترین نوع فیروزه در ایران یافت می‌شود.

دایره‌المعارف گیل در خصوص فیروزه‌ی ایرانی اینگونه گفته است: فیروزه‌ی اصیل در ایران وجود دارد. در این کشور، این سنگ پس از حک شدن آیات و یا اشعار مورد استفاده قرار می‎‌گیرد.

کتاب راهنمای پترسون فیلد در خصوص سنگ‌های معدنی نیز آورده است: گران‌ترین فیروزه‌ی دنیا از ایران و تبت به دنیا عرضه ‌می‌شود.

در لغت‌نامه‌ی دهخدا نیز 8 معنی برای کلمه فیروزه آورده شده، که یک معنی آن، به همان سنگ زیبای معدنی با عنوان «پیروزه» و 7 معنی دیگر به نام روستاهایی در ایران اشاره کرده است.

سنگی آسمانی با مصارف فراوان

فیروزه کوبی

فیروزه کوبی یکی از معدود رشته های صنایع دستی است که زیبایی و گیرایی یک فرآورده ی خوب صنایع دستی را با خود دارد، بطوریکه گفته می شود قدمت این صنعت به حدود شصت سال قبل می رسد، در آنزمان شخصی بنام یوسف حکمیان معروف به محمد رضا در مشهد کار فیروزه کوبی بر روی زینت آلاتی مانند دستبند، گل سینه، گوشواره و …. را شروع نمود و حدود بیست سال بعد این صنعت توسط صنعتگر دیگری بنام حاج داداش از مشهد به اصفهان برده شد.

در اصفهان فیروزه کوبی بغیر از جواهرات در ظروفی مانند بشقاب، لیوان، گل آبپاش و …. نیز مورد استفاده قرار می گیرد و تعدادی کارگر در کارگاه حاج داداش و پسران در این رشته بکار مشغولند حتی قسمتهائی از کار ( چیدن فیروزه بر روی کار) توسط کارگران و صنعتگران زن انجام می گردد.

یکی از کارهای جنبی صنعت فیروزه کوبی کار تهیه ی زیر ساخت است که در کارگاه زرگری و بطور جداگانه انجام می شود. دو تن از صنعتگران زرگری که کار تهیه ی زیرساخت برای کارگاه حاج داداش را بعهده داشته اند بتدریج وارد کار فیروزه کوبی هم شده اند و در حال حاضر نیز به کار فیروزه کوبی اشتغال دارند.

در حال حاضر صنعت دستی فیروزه کوبی فقط در اصفهان رایج و صنعتگران شاغل در این رشته محدود و منحصر به تعدادی انگشت شمار می شود.

مراحل ساخت و تولید فیروزه کوب

یک فرآورده ی فیروزه کوب اعم از زیروآلات و یا ظروف عبارت از شیئی است مسی برنجی، نقره یی، ورشویی و یا برنزی که ذرات و قطعات ریز سنگ فیروزه بر قسمتهایی از سطوح آن به فرم موزائیک در کنار هم نشانده شده و باین ترتیب جلوه یی خاص بآن بخشیده می شود.

ساخت و پرداخت چنین فرآورده یی شامل دو مرحله ی کلی است:

الف) زرگری: زرگری عبارت از ساخت و آماده سازی شیء مورد نظر است با یکی از فلزاتی که فوقاً به آن اشاره شد. این کار بوسیله ی صنعتگران زرگر یا سازنده ی فلزات بوسیله ی دست، پرس و یا به کمک هر دو انجام می گردد.

پس از ساخته شدن فرم کلی شیء اعم از ظرف یا زیور آلات قسمتی را که باید فیروزه کوب گردد مشخص نموده و اطراف آن را یک رشته باریک فلزی (از نوع فلز خود شیء) بنام «کندن» قرار داده و لحیم می نمایند به قسمتی که اطراف فرم مورد نظر باصطلاح دیواره یی بارتفاع دو تا سه میلی متر از سطح ظرف پیدا نماید اینکار معمولاً بوسیله ی زرگر و گاهی بوسیله ی خود صنعتگر فیروزه کوب انجام میشود.

در صورتیکه قسمت آماده شده برای فیروزه کوبی سطح زیادی را اشغال نماید و زمینه ی آن خالی به نظر برسد با رشته هایی از همان فلز نقوشی جزیی تر کوچکتر به شکل تزئینی (گل و بوته و غیره) داخل آن قرار داده مجدداً لحیم کاری می کنند.

این عمل علاوه بر زیباتر شدن فرم کار به سطح فیروزه کوبی شده استحکام بیشتری هم می بخشد.

ب) فیروزه کوبی: قبل از هر چیز صنعتگر فیروزه کوب خرده سنگهای فیروزه ی غیر قابل استفاده را از کارگاههای فیروزه تراشی و یا معادن فیروزه ی مشهد، نیشابور و دامغان خریداری می نماید.

از آنجا که این خرده سنگها با مقادیری خاک و خرده سنگهای معمولی همراه می باشد ابتدا آنها را از ضایعات دیگر جدا و تمیز می نمایند. سپس خرده سنگهای فیرروزه را بر حسب اندازه از یکدیگر تفکیک و باصطلاح دانه بندی می کنند تا در ساخت هر محصول فیروزه کوب از قطعه فیروزه یی متناسب تر با سطح کار فیروزه کوبی استفاده بعمل آید.

در مرحله ی بعد شیئی مورد نظر را گرم کرده (در حدود ۳۰ درجه C) و ضمن حرارت دادن روی قسمتهایی که باید فیروزه کوبی گردد «لاک گردوئی» می پاشند بقسمتی که پودر لاک تقریباً ذوب شده و سطح قسمت مربوطه را بپوشاند.

در حالیکه هنوز لاک بر سطح شیئی نرم و مذاب بوده و حالت چسبندگی دارد مقداری از خرده سنگ های فیروزه که بر حسب اندازه ی لازم از قبل آماده شده روی کار قرار می دهند. سنگها باید طوری در کنار هم قرار گیرند که حتی الامکان فاصله یی بین آنها باقی نماند.

جهت خرید فیروزه با فروشگاه کارما همراه باشید